KÁSO ÑEMOMBE’U

MBORIAHU RYĜUATÂ KÁSO

Ohai: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en: http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/k-so-emombe-u-mboriahu-...

Leer también en: http://dgaleanolivera.wordpress.com/kaso-nemombeu-mboriahu-ryguata-...

       Opaichagua káso niko oĩ. Sapy’ánte ndajagueroviaséi umi mba’e ojehúva; áġakatu, ojehuha, ojehu. Péicha jave chemandu’a karai Hilario ha hogayguakuéra rehe. Ha’ekuéra niko oikova’ekue, ñepyrũrãme, Itakyrýpe. Upépe omba’apo hikuái ikokuépe. Mandyju ha manduvi niko umi mba’e oñemitỹkakuaavéva, ohepyme’ẽ haġua. Avei, tembi’urã oñemitỹ: mandi’o, avati ha ambue kóga ha yvamimi.

       Oiko porã hikuái, imboriahu ryġuatã. Hilario ha hembireko ña Carmen omongakuaa irundy mitã kyrakyra, mokõi kuimba’e ha’e... mokõi kuña. Irundyve oikejepékuri Itakyry mbo’ehaópe. Imarangatu hikuái, upevakuére ojehayhuetereivoi upe tava’ípe.

       Jepérõ upéicha ha jaikuaaháicha, opaichagua niko ñaime yvy ape ári: tekove marangatu ha avei tekove ñaña. Nimbora’e upeichaiténte avei Itakyrýpe. Heta tapicha ohayhu añete Hilario ha hogayguakuéra­pe ha’e... oira’e avei ohayhu’ỹva ichupekuéra.

       Péicha ndaje, peteĩ ko’ẽ, ojuhu hikuái juky iñasãiva hóga jerere. Osẽ ha ohohápente, hóga jerére, juky mante ojuhu. Oñemondýivoi ha’ekuéra, oñembo’e avei ha upéi ohypýi ykaraipyrépe. Ña Carmen oitypeíkuri ha ombyatypa peteĩ vosápe, ha’e... ka’arupytũ rupi oñotỹkuri iména ndive kuarahy reike gotyo.

       Upeichavérõ jepe, upe ára guive nosẽporãvéi mba’eve chupe­kuéra. Ña Carmen jeko oúkuri hasykatuetévoi. Hilario katu ojuhúkuri irundy hymba vaka oñekarãi ha huguypáva, upéi omanombáva’ekue ichugui. Ha’e oñangareko aja hembireko ha umi hymba vakáre, ysokuéra oñemohyġuatãkuri imandyjutýpe. Upeichaite jekoraka’e ojehúkuri.

       Vaípeko ojehecha hikuái. Iñambuepaite hekovekuéra. Peteĩ pohã­nohára chae he’ikuri chupekuéra: “Mba’e vai niko ojejapo penderehe. Ndaha’éi vyrorei. Che ndachepu’akamo’ãi hese. Pehayhúramo pende rekove ha pene ñemoñare, pehóva’erã ko’águi ha pya’e ave. Pepytá­ramo ko’ápe ikatu pemanomba; pehóramo katu, ikatu peñakãrapu’ãjey”.

       Pya’e jeko Hilario ha ipehẽnguekuéra ojapyhýkuri ijaomimi ha oje’ói Itakyrýgui. Mombyryvoi oho upégui, Karaguataýpe. Upépe ojo­gapo vaivai ha upéicha avei, heta ára ndaje ohasa asy. Yvýpe hamba’e oke ha okaru. Hilario ha itaýra ypykue oikékuri omba’apo peteĩ Mandyjutýpe. Mbeguekatúpe ojoguajeýkuri tupa, apyka, mesa, umíva.

       Upeichahárupi ndaje, peteĩ ka’arupytũ, Hilario -ou rire imba’apohágui- oguapýkuri itapỹi rovái okay’u hembireko ndive ha oñomongetaháguihina, hesaho hikuái peteĩ karréta nandíre, ohasáva ohóvo ha jeko oġuahẽvo peteĩ mbokaja tuja renondépe -namomby­rýiva hogakuéragui- oguetékuri  Hilario ha ña Carmen resa renon­dégui.

       “Mba’épiko péva”, he’íje hikuái ojupe. Mokõive ndaje imandu’ákuri upérõ umi hogaykeregua ñe’ẽnguére. Ha’ekuéra niko omombe’úmiva’erã Hilario ha ña Carmen-pe Karaguatay iporaha ha’e… sapy’apy’a ojeju­huha upépe Pláta Yvyguy. Ñorairõ Guasu rapekuevoi niko raka’e.

       Ambue ka’arupytũ ojehujeýkuri upe mba’e ha upeichaite avei mbohapy ára. Upépe ae niko Hilario oikũmby porã ñepyrũ upe mba’e. “Oiméne niko kóva hína Pláta Yvyguy mba’e”, he’íjekoraka’e hembire­kópe ha ombojoapy: “ko’ẽramo jajo’óta”. Upe ára irundyhápe Hilario ndohói omba’apo. Opytákuri ha hembireko ha ita’ýra ypykue ndive ohókuri Mbokaja tuja oĩha meve. Ogueraha hikuái peteĩ jo’oha ha oñepyrũ ojo’o. Pya’evoi ndaje ojuhu peteĩ karameġua’i. Onohẽraka’e hikuái ha oipe’ávo ojuhu hyepypegua omimbipáva, nimbora’e Pláta Yvyguy hína. Ovy’aiterei hikuái, jepérõ upéicha nomombe’úikuri mavavetépe. Oguerokirĩnte hikuái.

       Mbohapy ára rire jeko Hilario osẽkuri ohopa heseve Brasil-pe ha upépe ohepyme’ẽkuri. Heta pirapire ndaje oñeme’ẽkuri chupe. Upégui ou rire, ojoguákuri hogarã Paraguaýpe. Ko’aġaite peve oiko ko’ápe. Ipirapire heta jepiveguáicha ha’e... kakuaa omba’apo.

       Añetetémbora’e upe he’iva’ekue chupekuéra pohãnohára chae: “Pehóramo, ikatu peñakãrapu’ãjey”. Ha añetehápe, upeichaite oiko hesekuéra. Mba’e vai rire, mba’e porã manteva’erã, péicha niko oje’evavoíjepi.